ఆసుపత్రికి తీసుకొచ్చే సరికే ప్రాణం పోయింది. గుండెపోటు వచ్చిన వెంటనే సిపిఆర్ చేసినా ప్రాణం దక్కేది.‘ – ఇంచుమించుగా ఇటువంటి డైలాగ్‌లు భూమ్మీద ఎక్కడో ఒక దగ్గర పేషెంటు పక్కన ఉన్న వాళ్లతో డాక్టరు చెప్తుంటాడు. ‘డాక్టర్లే ఏమీ చేయలేనప్పుడు మనమేం చేయగలం‘ అనుకుంటాం మనం. ‘ఆ ఆలోచనే పొరపాటు. గుండెపోటు వచ్చిన వ్యక్తి ప్రాణాలను కాపాడడం మీ చేతుల్లోనే ఉంటుంది. సిపిఆర్ ఎలా చేయాలో నేను మీకు నేర్పిస్తాను‘ అంటున్నారు డాక్టర్ అపర్ణ యలమంచిలి. ఈవిడ యుకె, బర్మింగ్‌హామ్‌లో ఫ్యామిలీ ఫిజిషియన్‌గా చేస్తున్నారు. అక్కడి నుంచి వచ్చి మరీ ఇక్కడ నేర్పించాలనే ఆలోచనకి కారణమేమిటో అపర్ణ మాటల్లోనే…
“గుండెపోటుకి గురయిన వ్యక్తికి ఎంత త్వరగా వీలైతే అంత త్వరగా సిపిఆర్ (ఛ్చిటఛీజీౌఞఠజూఝౌn్చటడ ఖ్ఛటఠటఛిజ్ట్చ్టీజీౌn (కార్డియో పల్మొనరీ రిససిటేషన్)) చేస్తే ఆ వ్యక్తి ప్రాణాలను నిలబెట్టొచ్చు. డాక్టర్లో, పారామెడికల్ సిబ్బందో సిపిఆర్ చేయాలనేమీ లేదు. నేర్చుకుంటే మీరు కూడా చేయొచ్చు ఆ పని. నేర్చుకోవడం పెద్ద కష్టమూ కాదు. యుకెలో సిపిఆర్‌ను దాదాపు ప్రతి ఒక్కరూ నేర్చుకుంటారు. మన దేశంలో గుండెపోటు వల్ల సంభవించే మరణాలు ఎక్కువే. అయినా సిపిఆర్ పట్ల అవగాహన మాత్రం చాలా తక్కువ.
గుండెపోటుతో మనిషి పడిపోయిన తరువాత అంబులెన్స్ వచ్చి డాక్టర్ దగ్గరికి తీసుకెళ్లేసరికే ప్రాణాలు పోతున్నాయి. ఇలా ప్రాణాలు కోల్పోతున్న వాళ్ల సంఖ్య తగ్గించాలంటే ప్రతి ఒక్కరికీ సిపిఆర్ శిక్షణ అవసరం. మొదట ఎక్కువమంది పనిచేసే కార్యాలయాలు, కార్పొరేట్ ఆఫీసులు, బ్యాంకులు, మీడియా సంస్థలు, పాఠశాలల్లో దీన్ని నేర్పిస్తే ఎక్కువ ఉపయోగం. అందుకే హైదరాబాద్‌లో నా కార్యక్రమానికి శ్రీకారం చుట్టాను.
అమ్మ మరణంతో…
ఈ ఆలోచన రావడానికి కారణం మా అమ్మ మరణం. తను గుండెపోటుతో హైదరాబాద్‌లో డిసెంబర్ 2010లో మరణించింది. నన్ను పట్టుబట్టి డాక్టర్ చదివించిన అమ్మ ప్రాణాలు కాపాడేందుకు సమయానికి నేను ఆవిడ దగ్గర లేకపోవడం నన్నెంతో బాధకి గురి చేసింది. ఈ విషాదం జరిగినప్పుడు యుకెలో ఉన్నాను. మా అమ్మకి జరిగినట్టు మరొకరికి జరగకుండా ఉండేందుకే వీలైనంత ఎక్కువమందికి సిపిఆర్ నేర్పించాలనుకున్నాను. ఇది కార్యరూపం దాల్చేందుకు ఏడాదిన్నరకు పైగా శ్రమపడాల్సి వచ్చింది. యుకె నుంచే కార్పొరేట్ సంస్థల్ని, స్కూల్ యాజమాన్యాలను సంప్రదించాను.
కానీ ఎవరూ సరిగా స్పందించలేదు. కొందరయితే నా ఫోన్ లిఫ్ట్ చేయడం కూడా మానేశారు. కాని సింపుల్‌గా ఉండే సిపిఆర్ పద్ధతిని తెలుసుకోవడం వల్ల విలువైన ప్రాణాన్ని కాపాడొచ్చనేది నా ఆశ. అందుకే పట్టువదలని విక్రమార్కిణిలా పదేపదే ప్రయత్నించాను. ఈ ఏడాది పంజాబ్‌నేషనల్ బ్యాంక్, కస్తూరి బాయి నేషనల్ ట్రస్ట్, కూకట్‌పల్లిలోని ఆలంబన సంస్థ తమ అంగీకారం తెలిపాయి.
సిపిఆర్ ఎలా చేయాలంటే…
గుండెపోటు వచ్చిన వ్యక్తిని మొదట తట్టి లేపాలి. ఆ తరువాత సిపిఆర్ చేయడం మొదలు పెట్టాలి. అయితే ఇదంతా కొన్ని సెకన్లలోనే జరిగిపోవాలి. గుండెపోటుతో పడిపోయిన వ్యక్తి ఛాతీ మీద రెండు చేతులు పెట్టి నొక్కాలి. ఒకవైపు ఇది చేస్తూనే మరో వైపు నోటి ద్వారా శ్వాస అందించాలి. నోటి ద్వారా శ్వాస అందించడానికి ఇన్‌ఫెక్షన్ల భయం వలన కొందరు వెనకాడతారు. అటువంటి వాళ్ల కోసం సిపిఆర్ ఫేస్ మాస్క్‌లు ఉన్నాయి.
వీటినే సిపిఆర్ కీ చెయిన్ మాస్క్‌లు అని కూడా అంటారు. ఈ మాస్క్‌ను నోటికి పెట్టుకుని శ్వాస అందివ్వడం వల్ల నోట్లోకి ఉమ్మి వెళ్తుందన్న సమస్య ఉండదు. శిక్షణ తరువాత ఈ కీ చెయిన్లను అందచేస్తున్నాను. ఇద్దరు మనుషులు కలిసి సిపిఆర్ చేస్తే ఫలితం బాగుంటుంది. ఒకరు తలను కాస్త వెనక్కి వంచి నోటి దగ్గర నోరు పెట్టి శ్వాసను అందిస్తుంటే మరొకరు ఛాతీ మీద ఒత్తిడి పెట్టాలి. ఒకవేళ ఇద్దరు అందుబాటులో లేకపోయినా ఒక్కరైనా ఇది చేయొచ్చు.
ప్రాణాల్ని నిలబెట్టేందుకు
సిపిఆర్‌తో పాటు ‘ఆటోమేటిక్ ఎక్స్‌టర్నల్ డిఫిబ్రిల్లేటర్‘ (ఎఇడి) కూడా నేర్పిస్తున్నాను. పేరు వినడానికి పెద్దగా ఉన్నా సింపుల్‌గా చెప్పాలంటే దీనికి రెండు ప్యాడ్స్ ఉంటాయి. సినిమాల్లో, టివి సీరీయల్స్‌లో చాలాసార్లు చూసే ఉంటారు. వీటిని గుండె పోటు వచ్చిన వ్యక్తి ఛాతీమీద పెట్టి షాక్ ఇస్తారు. దీనికి పెద్దగా భయపడాల్సిన అవసరం లేదు. ఎఇడిలే ‘షాక్ ఇవ్వండి, ఆపండి‘ అంటూ సజెషన్స్ ఇస్తూ మిమ్మల్ని గైడ్ చేస్తుంటాయి. ఇటువంటి వాటిని పెద్ద పెద్ద కార్పొరేట్ కార్యాలయాల్లో ఫ్లోర్‌కి ఒకటి ఉంచితే ఎంతో ఉపయోగకరం. దీనివల్ల గుండెపోటు వచ్చిన వ్యక్తి జీవించే అవకాశాలు 30 నుంచి 50 శాతం పెరుగుతాయి.
సిపిఆర్ శిక్షణకి ఒక్కొక్కరి దగ్గర 75 రూపాయల ఫీజు కట్టించుకుంటున్నాను. ఆ డబ్బుని మా అమ్మ పేరు మీద ఏర్పాటుచేసిన ‘ఆనందకుమారి ట్రస్ట్‘కి అందిస్తున్నాను. ఈ ట్రస్ట్ ద్వారా పేద, మెరిట్ విద్యార్థులకి ఆర్థికసాయం అందిస్తున్నాం. అవసరమైన వాళ్లకి వైద్యానికి సాయం కూడా చేస్తున్నాం. నేనిక్కడ మార్చి నెలాఖరు వరకు ఉంటాను. వీలయినంత ఎక్కువమందికి సిపిఆర్ ఎలా చేయాలో నేర్పిద్దామనేది నా ఆలోచన. మీరు నేర్చుకుంటే వేరొకరికి విలువైన జీవితాన్ని ఇవ్వగలుగుతారు. ఆసక్తి ఉన్న సంస్థలు, బ్యాంక్‌లు, విద్యాలయాలు 99593 84940 నంబరులో నన్ను సంప్రదించొచ్చు.
అమెరికాలో ఎమ్‌ఏ చదువుకున్న శ్రీవ్యాల్‌కి అనాథాశ్రమం స్థాపించాలన్న ఆలోచన రావడం వెనుక ప్రత్యేకమైన కారణమంటూ ఏమీ లేదు. చదువు పూర్తయ్యాక పేదపిల్లల కోసం ప్రత్యేకంగా ఓ పాఠశాలను స్థాపిద్దామనుకున్నాను. అమెరికా నుంచి హైదరాబాద్ వచ్చాక కొంతకాలం ఉద్యోగం చేశాను. ‘అన్నమో రామచంద్రా!’ అంటూ అన్నం కోసం అల్లాడే అనాథపిల్లలు కొందరు కంటపడడంతో, పాఠశాల కంటె ముందు, అనాథాశ్రమం స్థాపించాలనుకున్నాను. 2006లో హైదరాబాద్ చర్లపల్లి దగ్గర ఇల్లు అద్దెకు తీసుకుని ‘స్ఫూర్తి’ పేరుతో ఆశ్రమం ప్రారంభించాను. ముగ్గురు పిల్లలతో ప్రారంభమైన ఈ ఆశ్రమంలో ఇప్పుడు 192 మంది అనాథ పిల్లలున్నారు.
‘‘మా హోమ్‌లో వారానికొక గెస్ట్ పుట్టినరోజు తప్పనిసరిగా ఉంటుంది. తమ చిన్నారుల మొదటిపుట్టినరోజు మాతో కలసి చేసుకోవాలనుకునేవారు నెలకు, రెండు నెలలకు ఒకసారి వస్తుంటారు. ఫస్ట్ బర్త్‌డే అనగానే మా పిల్లలకు ఎక్కడిలేని సంతోషం వస్తుంది. ఎందుకంటే ఆ రోజు వచ్చే అతిథులు మా పిల్లలకు కొత్తబట్టలు తేవడం, మధ్యాహ్నం స్పెషల్ భోజనం… చిన్న చిన్న గిఫ్ట్‌లు ఇవ్వడం వంటి ప్రత్యేకతలుంటాయి. ఇక సెలబ్రిటీలైతే ప్రత్యేకంగా చెప్పక్కర్లేదు. వారు తమతో గడపడమే పెద్ద బహుమతిగా భావిస్తారు మావాళ్లు. వీరు గాక కాలేజీ పిల్లలు, ఐటి ఉద్యోగులు కూడా వచ్చి, దాదాపు వీకెండ్స్ అంతా ఇక్కడే గడుపుతారు. ఈ పిల్లలతో క్యారమ్స్, ఫుట్‌బాల్, క్రికెట్… వంటి ఆటలు ఆడుతూ టైమ్‌పాస్ చేస్తారు’’ అని చెప్పారు శ్రీవ్యాల్.
‘‘ప్రస్తుతం మా హోమ్ పిల్లలంతా ప్రైవేటు స్కూల్స్‌లో చదువుకుంటున్నారు. వీరి కోసం భవిష్యత్తులో సొంతంగా స్కూలు నిర్మించాలనుకుంటున్నాను. మా హోమ్‌లో పిల్లలకే కాకుండా బయట పాఠశాలల్లోని 30మంది పేద విద్యార్థులకు స్కూలు ఫీజు చెల్లిస్తున్నాను. ఈ డబ్బంతా నా కష్టార్జితం కాదు. దాతల దొడ్డమనసు. స్ఫూర్తి పిల్లలు పదిమందికి స్ఫూర్తిగా ఎదగాలని కోరుకునేవారి కోరిక ఫలితమే మా పిల్లల కళ్లలోని వెలుగుల రహస్యం’’
స్పందన 